Pyxis

Pyxis in email van Limoges, Namen, Musée diocésain et Trésor de la Cathédrale Saint-Aubain, 13de eeuw, © KIK, Brussel, cliché G005607

Etymologie

xxx

Definitie

xxx

Hierarchie

• liturgisch voorwerp
  • liturgisch vaatwerk
    • pyxis

Oorsprong en ontwikkeling

In de middeleeuwen diende een pyxis om de hosties te bewaren. Het recipiënt werd in een tabernakel ondergebracht maar kon ook vervoerd worden om de communie naar zieke mensen te brengen. Tot de 16de eeuw doet de pyxis op die manier dienst als custodia of als berechtingspyxis. Vanaf de 16de eeuw wordt de pyxis voor het bewaren van de hosties geleidelijk vervangen door de ciborie.

Typologie

Een pyxis kan verschillende vormen hebben (rond, ovaal, vierkantig, veelhoekig). Ze wordt afgesloten met een vlak, piramide- of kegelvormig deksel, in de vorm van een zadel- of schilddak. Op het deksel staat veelal een kruis. Een pyxis is klein en kan uit verschillende materialen vervaardigd zijn: ivoor, halfedelsteen, goud of zilver of geëmailleerd koper.  

Normatieve teksten

Synode XXX :

"Lorem ipsum dolor" Bron: Concilia Germaniae, vol. 3, p. 691.

Andere benamingen

Autres langues
FR	pyxide
EN	pyx
DE	Pyxis
IT	pisside (= pyxide ou ciboire)
ES	Píxide litúrgico

Oude talen
Latijn	termen in het Latijn
Oud- en Middelnederlands	termen in O-MNL

BALaT

De pyxides (1400-1700) in BALaT

Afbeelding van pyxides (1400-1700) in BALaT

De pyxides in de bibliotheek van het KIK

Attachement

Xxx, thesaurus fiche : Laatste wijziging op 4-3-2020.

Bibliografische orientatie

• Sacraal metaal. Liturgische gebruiksvoorwerpen : betekenis, funktie, evolutie, vorm, tentoonstellingscatalogus, Sint-Truiden, Museum voor religieuze kunst, vol. 1, 1984, p. 6.