Difference between revisions of "Pyxis"

From OrnaWiki
Jump to: navigation, search
 
(9 intermediate revisions by the same user not shown)
Line 1: Line 1:
−
[[File:G005607.jpg|300px|thumb|link=http://balat.kikirpa.be/obj/10026530/img/G005607|right|''Pyxis'' in email van Limoges, Namen, Musée diocésain et Trésor de la Cathédrale Saint-Aubin, 13de eeuw, © KIK, Brussel, cliché G005607]]
+
[[File:G005607.jpg|300px|thumb|link=http://balat.kikirpa.be/obj/10026530/img/G005607|right|''Pyxis'' in email van Limoges, Namen, Musée diocésain et Trésor de la Cathédrale Saint-Aubain, 13de eeuw, © KIK, Brussel, cliché G005607]]
  
 
== Etymologie ==
 
== Etymologie ==
−
xxx
+
< Latijn ''pyxis'', kleine doos, kistje (Cicero, ''Pro M. Caelio'', 63; Suétone, ''Nero'', 47; Pline, ''Naturalis historia'', 21, 137, door Gaffiot geciteerd, p. 1285. Transliteratie van het Griekse ''πυξίς'', kistje van bukshout voor remedies of diverse substanties (Bailly, p. 769).
  
 
== Definitie ==
 
== Definitie ==
−
xxx
+
Cilindervormig kistje zonder bodem, van geëmailleerd metaal of ivoor, met een deksel, gewoonlijk scharnierend, waarin gewijde hosties worden bewaard.
  
 
== Hierarchie ==
 
== Hierarchie ==
 
*[[liturgisch voorwerp]]
 
*[[liturgisch voorwerp]]
−
**[[liturgisch vat]]
+
**[[liturgisch vaatwerk]]
−
***[[pyxis]]
+
***pyxis
 +
****[[berechtingspyxis]]
  
 
== Oorsprong en ontwikkeling ==
 
== Oorsprong en ontwikkeling ==
−
xxx
+
In de middeleeuwen diende een pyxis om de hosties te bewaren. Het recipiënt werd in een tabernakel ondergebracht maar kon ook vervoerd worden om de communie naar zieke mensen te brengen. Tot de 16de eeuw doet de pyxis op die manier dienst als [[custodia]] of als [[berechtingspyxis]]. Vanaf de 16de eeuw wordt de pyxis voor het bewaren van de hosties geleidelijk vervangen door de [[ciborie]].
  
 
== Typologie ==
 
== Typologie ==
−
xxx
+
Een pyxis kan verschillende vormen hebben (rond, ovaal, vierkantig, veelhoekig). Ze wordt afgesloten met een vlak, piramide- of kegelvormig deksel, in de vorm van een zadel- of schilddak. Op het deksel staat veelal een kruis.
−
 
+
Een pyxis is klein en kan uit verschillende materialen vervaardigd zijn: ivoor, halfedelsteen, goud of zilver of geëmailleerd koper.
−
== Normatieve teksten ==
+
 
−
 
 
−
Synode XXX :
 
−
 
 
−
<center>"''Lorem ipsum dolor''" Bron: ''Concilia Germaniae'', vol. 3, p. 691.</center>
 
−
 
 
−
 
 
 
== Andere benamingen ==
 
== Andere benamingen ==
  
Line 34: Line 29:
 
|-
 
|-
 
!scope="row"| EN
 
!scope="row"| EN
−
|terme EN
+
|pyx
 
|-
 
|-
 
!scope="row"| DE
 
!scope="row"| DE
−
|terme DE
+
|Pyxis
 
|-
 
|-
 
!scope="row"| IT
 
!scope="row"| IT
−
|terme IT
+
|pisside (= pyxide ou ciboire)
 
|-
 
|-
 
!scope="row"| ES
 
!scope="row"| ES
−
|terme ES
+
|Píxide litúrgico
 
|-
 
|-
 
|}
 
|}
Line 51: Line 46:
 
|-
 
|-
 
!scope="row"| Latijn
 
!scope="row"| Latijn
−
|''termen in het Latijn''
+
|''pyxis''
−
|-
 
−
!scope="row"| Oud- en Middelnederlands
 
−
|''termen in O-MNL''
 
 
|}
 
|}
  
 
== BALaT ==
 
== BALaT ==
−
 
 
[http://balat.kikirpa.be/results.php?typesearch=advanced&objectname=pyxis&period_start=1400&period_end=1700&sort=unsorted De pyxides (1400-1700) in BALaT]
 
[http://balat.kikirpa.be/results.php?typesearch=advanced&objectname=pyxis&period_start=1400&period_end=1700&sort=unsorted De pyxides (1400-1700) in BALaT]
  
Line 64: Line 55:
  
 
[http://balat.kikirpa.be/results_bib.php?typesearch=advanced&filter=all&IDs=pyxis&sort=year&sort=yeardesc&limit=24 De pyxides in de bibliotheek van het KIK]
 
[http://balat.kikirpa.be/results_bib.php?typesearch=advanced&filter=all&IDs=pyxis&sort=year&sort=yeardesc&limit=24 De pyxides in de bibliotheek van het KIK]
−
 
−
== Attachement ==
 
−
 
−
[[Media:xxx.pdf|Xxx, thesaurus fiche]] : Laatste wijziging op 4-3-2020.
 
  
 
== Bibliografische orientatie ==
 
== Bibliografische orientatie ==
−
xxx
+
* D. Duret (abbé), ''Mobilier, vases, objets et vêtements liturgiques. Étude historique'', Paris, Letouzey & Ané, 1932, p. 233-235.
 +
* ''Glossarium Artis'', Faszikel 2, ''Liturgische geräte, Kreuze une Reliquiare der Christlichen Kirchen - Objets liturgiques, croix et reliquaires des églises chrétiennes'', Dokumentationsstelle Tûbingen, Tübingen-Strasbourg, 1972, p. 45.
 +
* Joël Perrin & Sandra Vasco Rocca (dir.), ''Thesaurus des objets religieux. Meubles, objets, linges, vêtements et instruments de musique du culte catholique romain. Religions objects of the Catholico Faith. Corredo ecclesiastico di culto cattolico'', Paris, Caisse nationale des Monuments historiques, éditions du Patrimoine, 1999, p. 150.
 +
* ''Sacraal metaal. Liturgische gebruiksvoorwerpen : betekenis, funktie, evolutie, vorm'', tentoonstellingscatalogus, Sint-Truiden, Museum voor religieuze kunst, vol. 1, 1984, p. 6.

Latest revision as of 18:14, 29 November 2021

Pyxis in email van Limoges, Namen, Musée diocésain et Trésor de la Cathédrale Saint-Aubain, 13de eeuw, © KIK, Brussel, cliché G005607

Etymologie

< Latijn pyxis, kleine doos, kistje (Cicero, Pro M. Caelio, 63; Suétone, Nero, 47; Pline, Naturalis historia, 21, 137, door Gaffiot geciteerd, p. 1285. Transliteratie van het Griekse πυξίς, kistje van bukshout voor remedies of diverse substanties (Bailly, p. 769).

Definitie

Cilindervormig kistje zonder bodem, van geëmailleerd metaal of ivoor, met een deksel, gewoonlijk scharnierend, waarin gewijde hosties worden bewaard.

Hierarchie

Oorsprong en ontwikkeling

In de middeleeuwen diende een pyxis om de hosties te bewaren. Het recipiënt werd in een tabernakel ondergebracht maar kon ook vervoerd worden om de communie naar zieke mensen te brengen. Tot de 16de eeuw doet de pyxis op die manier dienst als custodia of als berechtingspyxis. Vanaf de 16de eeuw wordt de pyxis voor het bewaren van de hosties geleidelijk vervangen door de ciborie.

Typologie

Een pyxis kan verschillende vormen hebben (rond, ovaal, vierkantig, veelhoekig). Ze wordt afgesloten met een vlak, piramide- of kegelvormig deksel, in de vorm van een zadel- of schilddak. Op het deksel staat veelal een kruis. Een pyxis is klein en kan uit verschillende materialen vervaardigd zijn: ivoor, halfedelsteen, goud of zilver of geëmailleerd koper.  

Andere benamingen

Autres langues
FR pyxide
EN pyx
DE Pyxis
IT pisside (= pyxide ou ciboire)
ES Píxide litúrgico
Oude talen
Latijn pyxis

BALaT

De pyxides (1400-1700) in BALaT

Afbeelding van pyxides (1400-1700) in BALaT

De pyxides in de bibliotheek van het KIK

Bibliografische orientatie

  • D. Duret (abbé), Mobilier, vases, objets et vêtements liturgiques. Étude historique, Paris, Letouzey & Ané, 1932, p. 233-235.
  • Glossarium Artis, Faszikel 2, Liturgische geräte, Kreuze une Reliquiare der Christlichen Kirchen - Objets liturgiques, croix et reliquaires des églises chrétiennes, Dokumentationsstelle Tûbingen, Tübingen-Strasbourg, 1972, p. 45.
  • Joël Perrin & Sandra Vasco Rocca (dir.), Thesaurus des objets religieux. Meubles, objets, linges, vêtements et instruments de musique du culte catholique romain. Religions objects of the Catholico Faith. Corredo ecclesiastico di culto cattolico, Paris, Caisse nationale des Monuments historiques, éditions du Patrimoine, 1999, p. 150.
  • Sacraal metaal. Liturgische gebruiksvoorwerpen : betekenis, funktie, evolutie, vorm, tentoonstellingscatalogus, Sint-Truiden, Museum voor religieuze kunst, vol. 1, 1984, p. 6.
Retrieved from "http://ornasacra.kikirpa.be/index.php?title=Pyxis&oldid=5452"