Custodia

Custudia in gegoten tin, 1567, Doornik, Cathédrale Notre-Dame, © KIK, Brussel, cliché M251064

Custodia met de uitstorting van de Heilige Geest, Beloeil, église Saint-Pierre, 17de eeuw, © KIK, Brussel, cliché M092870

Custodia met Christusmonogramm, Antwerpen, Kathedraal Onze-Lieve-Vrouw ten Hemel opgenomen, 17de eeuw, © KIK, Brussel, cliché Z012129

Etymologie

Latijnse woord custodia, « actie te houden », « behoud ».

Definitie

Kleine metalendoos, meestal vlak en rond, gebruikt om om een klein aantal hosties te dragen als viaticum (communie voor een stervende) of communie voor de zieken.

Hierarchie

• liturgisch voorwerp
  • liturgisch vaatwerk
    • custodia

Oorsprong en ontwikkeling

Dit object onderscheidt zich vóór de 16de eeuw niet van de pyxis.

Typologie

Rond doosje met een diameter van 5 à 10 cm, afgesloten met een scharnierend deksel. Doorgaans is dat deksel plat. Er kan een iconografische afbeelding op staan (gekruisigde Christus, Laatste Avondmaal). In een aantal gevallen kan het deksel echter bol zijn en voorzien van een uitstekend kruis.

Indien er bovenop het deksel een chrismatorium zit, noemt men het geheel berechtingspyxis.

Andere benamingen

Autres langues
FR	custode
EN	host box (liturgy)
DE	Hostiendose
IT	portaostia
ES	portaviatico

Oude talen
Latijn	custodia

BALaT

De custodia (1400-1700) in BALaT

Afbeelding van custodia (1400-1700) in BALaT

De custodia in de bibliotheek van het KIK

Bibliografische orientatie

• D. Duret (abbé), Mobilier, vases, objets et vêtements liturgiques. Étude historique, Paris, Letouzey & Ané, 1932, p. 55-58.
• Joël Perrin & Sandra Vasco Rocca (dir.), Thesaurus des objets religieux. Meubles, objets, linges, vêtements et instruments de musique du culte catholique romain. Religions objects of the Catholico Faith. Corredo ecclesiastico di culto cattolico, Paris, Caisse nationale des Monuments historiques, éditions du Patrimoine, 1999, p. 152.