Manipel

Manipel, 1538, Arendonk, Kerk O.L.Vrouw, © KIK, Brussel, cliché X082869

Een van de ouderste voorbeelden van een manipel in België, begin van 13de eeuw, Namen, Trésor d'Oignies, © IRPA, Brussel, cliché B218246

Manipule in Maarten Pepijn, Pastoor Robert Hubar op zijn sterfbed, 1624, Antwerpen, Cultureel Congrescentrum Elzenveld, © KIK, Brussel, cliché X005119

Etymologie

< Latijn manipulus, « handgreep ».

Definitie

Lange nauwe sierbanden met over het algemeen franjes aan beide uiteinden, die over de linkerarm dicht bij de pols worden gedragen door priesters, diakens en onderdiakens (AAT).

Hierarchie

• liturgisch voorwerp
  • liturgisch gewaad
    • manipel

Oorsprong en ontwikkeling

xxx

Typologie

Een strook stof van ongeveer zestig centimeter lang, verbreed aan de uiteinden. Het wordt gewoonlijk gecombineerd met de kleur van het kazuifel en de stola (liturgie) en wordt op dezelfde manier versierd. Het kan worden afgewerkt met franjes.

Normatieve teksten

Synode XXX :

"Lorem ipsum dolor" Bron: Concilia Germaniae, vol. 3, p. 691.

Andere benamingen

Autres langues
FR	manipule
EN	maniple
DE	Manipel (liturgische Kleidung), Sudarium
IT	manipolo
ES	manípulo

Oude talen
Latijn	termen in het Latijn
Oud- en Middelnederlands	termen in O-MNL

BALaT

De manipels (1400-1700) in BALaT

Afbeelding van manipels (1400-1700) in BALaT

De manipels in de bibliotheek van het KIK

Attachement

Manipel, thesaurus fiche : Laatste wijziging op 4-3-2020.

Bibliografische orientatie

• Joseph Braun, Die liturgische Gewandung im Occident und Orient: nach Ursprung und Entwicklung, Verwendung und Symbolik, Freiburg im Breisgau, 1907, p. 515-561.
• Paul Chantraine, « Chatoiement des tissus. Ornements liturgiques au pays d'Ardenne », in Piété baroque en Luxembourg, cat. expo, Bastogne, Musée en Piconrue, 1995, p. 253.
• D. Duret (abbé), Mobilier, vases, objets et vêtements liturgiques. Étude historique, Paris, Letouzey & Ané, 1932, p. 97, 165-166, 265.
• Fil de soie, chemin de soie, cat. exp., Chambord, Château de Chambord, 1983, p. 46.
• Joël Perrin & Sandra Vasco Rocca (dir.), Thesaurus des objets religieux. Meubles, objets, linges, vêtements et instruments de musique du culte catholique romain. Religions objects of the Catholico Faith. Corredo ecclesiastico di culto cattolico, Paris, Caisse nationale des Monuments historiques, éditions du Patrimoine, 1999, p. 331.