Albe

Albe, Scherpenheuvel, Kerk Onze-Lieve-Vrouw. Aangeboden door Albert & Isabelle in 1603, © KIK, Brussel, cliché B143432.

Versierde albe in De wijding van een bisschop, olieverf op paneel, 1526-1550, Brussel, Koninklijke Musea voor Schone Kunsten van België, © KIK, Brussel, cliché X041100.

Albe in Groepsportret (detail), olieverf op doek, 17de of 18de eeuw, Gent, Bijlokemuseum, © KIK, Brussel, cliché X006302.

Etymologie

< Latijns alba, « wit gewaad » (Tertullien, Scorpiae, 12, door Gaffiot geciteerd, p. 94).

Definitie

Liturgisch witlinnen gewaad met lange mouwen dat door de priester of de celebranten onder de kazuifel of dalmatiek wordt gedragen tijdens ceremonies of tijdens de toediening van de sacramenten.

Hierarchie

• liturgisch voorwerp
  • liturgisch gewaad
    • albe

Oorsprong en ontwikkeling

De albe was een Romeins gewaad in de keizerlijke tijd en werd minstens al vóór de 7de eeuw onderdeel van de liturgische kledij in de Romeinse ritus. De priesters droegen hem ook in hun dagelijks leven. Pas later raakte het gebruik van de albe beperkt tot de misviering en tot de priester, en soms tot enkele bedienaars (diakens of onderdiakens). Voor de lagere orden gaat de voorkeur naar een superplie in plaats van een albe.

Typologie

Een albe heeft altijd mouwen. Onderaan is hij doorgaans sterk verwijd. De zijkanten zijn verwerkt tot een veelheid van plooien. Op een albe kunnen kleine geborduurde motieven aangebracht zijn (op de mouwen, onderaan, op de plaats van de plooien, op de hals): parurae, plagulae, grammata, gemmata, fimbriae, fasciae, plicae, aurifrisia. Men spreekt dan van een versierde albe. Doorgaans is een albe van linnen gemaakt, maar voor grote plechtigheden kan dat ook zijde of een ander kostbaar weefsel zijn (Duret, blz. 261).

Andere benamingen

Autres langues
FR	aube
EN	alb
DE	Albe
IT	alba, camice, tunica
ES	alba

Oude talen
Latijn	linea, tunica linea, talaris, poderes, camisia, alba

BALaT

De alben (1400-1700) in BALaT

Afbeelding van alben (1400-1700) in BALaT

De alben in de bibliotheek van het KIK

Bibliografische orientatie

• Joseph Braun, Die liturgischen Paramente in Gegenwart und Vergangenheit. Ein Handbuch der Paramentik, Herder & Co, Fribourg-en-Brisgau, 1924, p. 74-81.
• D. Duret (abbé), Mobilier, vases, objets et vêtements liturgiques. Étude historique, Paris, Letouzey & Ané, 1932, p. 90-92, 160-161, 260-261.
• Fil de soie, chemin de soie, tentoonstellingscatalogus, Chambord, Château de Chambord, 1983, p. 45-46.
• Joël Perrin & Sandra Vasco Rocca (dir.), Thesaurus des objets religieux. Meubles, objets, linges, vêtements et instruments de musique du culte catholique romain. Religions objects of the Catholico Faith. Corredo ecclesiastico di culto cattolico, Paris, Caisse nationale des Monuments historiques, éditions du Patrimoine, 1999, p. 308.