Altaarschel

From OrnaWiki
Jump to: navigation, search
Altaarschel gedateerd 1677, gedreven, gegraveerd en geciseleerd zilver, Luik, Eglise Saint-Antoine, © IRPA, Bruxelles, cliché A118749
Altaarschel in Pieter Pourbus, Triptiek van de Sacra-Broederschap, 1559, Brugge, Kathedraal Sint-Salvator, © KIK, Brussel, cliché Z011910 (detail)

Etymologie

Schel: < oud Nederlands skella = kleine bel.

Definitie

De altaarschel heeft dezelfde functie als een altaarbel maar heeft meer belletjes.

Hierarchie

Oorsprong en ontwikkeling

Klokjes en bellen verschijnen in de kerkinventarissen ten minste vanaf de 10de eeuw. Het luiden van de altaarbel of de altaarschellen tijdens de Consecratie is als gebruik gedocumenteerd sinds de 13de eeuw. Vanaf de 15de eeuw luidt men ze eveneens tijdens het Sanctus. Het gebruik van de altaarschellen is van recentere datum dan dat van de altaarbel. Het raakt pas helemaal op het einde van de 16de eeuw in zwang.

Typologie

Altaarschellen vormen een geheel van meerdere klokjes, soms bijeengebracht onder een veelal versierde of opengewerkte koepel, waaraan een handvat is bevestigd. In andere gevallen zijn de bellen eenvoudigweg verbonden met armen.

Normatieve teksten

De normatieve teksten maken geen onderscheid tussen altaarbellen en altaarschellen. Het gebruik van bellen staat niet in de eerste uitgave van de Missale Romanum' van 1570, maar pas vanaf 1604.

  • Missale Romanum, Rubricae generales Missalis, titel XX - De Præparatione Altaris, et Ornamentorum ejus (herziene en vermeerderde uitgave van 1604 en later):
"In cornu Epistolæ cussinus supponendus Missali: et ab eadem parte Epistolæ paretur cereus ad elevationem Sacramenti accendendus, parva campanula..."
  • Missale Romanum, Ritus celebrandi Missam, VII - De Offertorio et aliis usque ad Canonem (herziene en vermeerderde uitgave van 1604 en later):
"Cum dicit: Sanctus, junctis ante pectus manibus, et inclinatus voce mediocri prosequitur, ministro interim parvam campanulam pulsante."
  • Missale Romanum, Ritus celebrandi Missam, VIII - De Canone Missae usque ad Consecrationem (herziene en vermeerderde uitgave van 1604 en later):
"Minister manu sinistra elevat simbrias posteriores planetae, ne ipsum Celebrantem impediat in elevatione brachiorum, quod & facit in elevatione Calicis :& manu dextra pulsat campanulam ter ad unamquamque elevationem, vel continuate quousque Sacerdos deponat Hostiam super Corporale :& similiter postmodum ad elevationem Calicis."

Andere benamingen

altaarcarillon

Autres langues
FR carillon d'autel
EN altar bell X sounds, X cup church bell
DE Zimbel, Altarschelle
IT campanello d'altare multiplo, campanello liturgico a X suoni
ES carrillón para iglesia
Oude talen
Oud- en Middelnederlands skella

BALaT

De altaarschellen (1400-1700) in BALaT

Afbeelding van altaarschellen (1400-1700) in BALaT

De altaarschellen in de bibliotheek van het KIK

Bibliografische orientatie