Wierookvat

Wierookvat, Antwerpen, Museum Mayer van den Bergh, 16de eeuw, © KIK, Brussel, cliché Z009808

Wierookvat, Luik, Cathédrale Saint-Paul, einde van de 17de eeuw, © KIK, Brussel, cliché B167003

Timpaan van de voormalige "chapelle des Bouchers" (detail), Namen, 13de eeuw, collectie Société archéologique de Namur, © Société archéologique de Namur.

Wierookvat in Maarten De Vos (toegeschreven), Bisschopswijding van H.Martinus (detail), Kortrijk, Kerk Sint-Maarten, 17de eeuw, © KIK, Brussel, cliché B017674

Etymologie

xxx

Definitie

Draagbaar reukvat, met kettinkjes opgehangen, waarin wierook brandt op gloeiende kooltjes (AAT).

Oorsprong en ontwikkeling

Bewieroking is in de christelijke riten een zeer oud gebruik. Het verschijnt ongetwijfeld in de 5de eeuw en wordt zowel tijdens de eucharistie gebruikt als bij tal van andere riten (begrafenissen, zegeningen, processies,…).

Typologie

Oorspronkelijk had een wierookvat de vorm van een rond recipiënt op poten, opgehangen aan kettinkjes en met of zonder deksel. In de loop der tijden werd de kogel- of eivorm (cfr. dit exemplaar uit de 11de eeuw) almaar gangbaarder. Het voorwerp bestaat systematisch uit een onderste gedeelte op voet en een opengewerkt deksel. In de gotische tijd kreeg het deksel van het wierookvat steeds meer het uitzicht van ogivale, afgeronde of achthoekige architectuur. . Het geheel gaat er ook slanker uitzien. In de moderne tijd worden de vormen ronder, met een uitgezaagd deksel in de 17de eeuw. De versiering wordt renaissance (de cassolette is versierd met gadroons), daarna barok

Iconografie

De wierookdragende engel is een engel die een wierookvat hanteert om de Maagd met Kind of het door een paus aangeboden Heilig Sacrament te loven, of om een stervende heilige (met name Sint-Jozef) te eren.  

Normatieve teksten

Synode XXX :

"Lorem ipsum dolor" Bron: Concilia Germaniae, vol. 3, p. 691.

Andere benamingen

Autres langues
FR	encensoir
EN	thurible
DE	Weihrauchfass
IT	turibolo
ES	incensario

Oude talen
Latijn	termen in het Latijn
Oud- en Middelnederlands	termen in O-MNL

BALaT

De wierookvatten (1400-1700) in BALaT

Afbeelding van wierookvatten (1400-1700) in BALaT

De wierookvatten in de bibliotheek van het KIK

Topstuk

Encensoir du Musée diocésain et Trésor de la Cathédrale de Namur

Bibliografische orientatie

• D. Duret (abbé), Mobilier, vases, objets et vêtements liturgiques. Étude historique, Paris, Letouzey & Ané, 1932, p. 79-83, 249, 313-314.
• Glossarium Artis, Faszikel 2, Liturgische geräte, Kreuze une Reliquiare der Christlichen Kirchen - Objets liturgiques, croix et reliquaires des églises chrétiennes, Dokumentationsstelle Tûbingen, Tübingen-Strasbourg, 1972, p. 40.
• Joël Perrin & Sandra Vasco Rocca (dir.), Thesaurus des objets religieux. Meubles, objets, linges, vêtements et instruments de musique du culte catholique romain. Religions objects of the Catholico Faith. Corredo ecclesiastico di culto cattolico, Paris, Caisse nationale des Monuments historiques, éditions du Patrimoine, 1999, p. 182-183.
• Sacraal metaal. Liturgische gebruiksvoorwerpen : betekenis, funktie, evolutie, vorm, tentoonstellingscatalogus, Sint-Truiden, Museum voor religieuze kunst, 2 vol., 1984, p. 15-16.