Pauselijke tiara

Pauselijke tiara voor een standbeeld, 17de eeuw, Bergen, Eglise Saint-Nicolas[Notre-Dame de Messine], © KIK, Brussel, cliché M224567

Pauselijke tiara op Meester van Elsloo (omgeving), Tronende Petrus, Begin van de 16de eeuw, Elen, Kerk Sint-Pieter, © KIK, Brussel, cliché X043294

Etymologie

Tiara : Latijnse term, < Grieks τιαρα, « tiara », afgeleid van Perzische tara, een soort kegelvormige tulband, breed aan de onderkant, smal aan de bovenkant, Perzisch hoofddeksel (Bailly, p. 868).

Definitie

Gotisch aandoend hoofddeksel, versierd met drie kronen en afgewerkt met een bol waarop een kruis staat. Wordt enkel door de paus gedragen.

Hierarchie

• liturgisch voorwerp
  • pauselijke tiara

Oorsprong en ontwikkeling

De oorsprong van de pauselijke tiara is misschien te vinden in de hoge hoofddeksels die de Byzantijnse keizers droegen en die op hun beurt geïnspireerd waren door de Frygische mutsen van de Achaemenidische Perzen. Als machtssymbool zou het hoofddeksel door de pausen overgenomen zijn bij wijze van onderscheidingsteken. Vanaf de 8ste eeuw droegen de pausen eveneens een muts, de camelaucum.

Oorspronkelijk bestond de pauselijke tiara uitsluitend uit een diadeem met daarop een hoge tiara of een hoge rechte muts. De periode waarin dit hoofddeksel verschijnt is te situeren in de 10de eeuw.

Helemaal in het begin van de 14de eeuw introduceerde paus Bonifatius VIII de triregnum, bestaande uit drie kronen (waarbij de eerste een diadeem vormt).

De pauselijke tiara is een onderscheidingsteken en een staatsieobject, geen liturgisch voorwerp als zodanig.

Typologie

Het half-eivormige corpus van het hoofddeksel is omkranst door drie kronen. Bovenaan bevindt zich een decoratief element (bol, kruis, globe en kruis). Achteraan hangen slippen.

Andere benamingen

Autres langues
FR	tiare pontificale
EN	papal tiara
DE	Tiara, Papstkrone
IT	tiara papale, triregno
ES	tiara papal

BALaT

De pauselijke tiara's (1400-1700) in BALaT

Afbeelding van pauselijke tiara's (1400-1700) in BALaT

De pauselijke tiara's in de bibliotheek van het KIK

Bibliografische orientatie

• Joël Perrin & Sandra Vasco Rocca (dir.), Thesaurus des objets religieux. Meubles, objets, linges, vêtements et instruments de musique du culte catholique romain. Religions objects of the Catholico Faith. Corredo ecclesiastico di culto cattolico, Paris, Caisse nationale des Monuments historiques, éditions du Patrimoine, 1999, p. 325.