Superplie

Superplie, 18de eeuw, Tillet, Couvent de Beauplateau, © KIK, Brussel, cliché A085793

Superplie over een albe aangetrokken, middel van de 18de eeuw, Nieuwpoort, Kerk Sint-Bernardus[Nieuwpoort-Bad(Nieuwpoort)], © KIK, Brussel, cliché M024657

Superplie in Rondeel met voorstelling van een priester aan het bidden bij een kruisbeeld, 16de eeuw, Antwerpen, Maagdenhuismuseum, © KIK, Brussel, cliché X002723

Etymologie

< middeleeuws latijn superpellicium, van super [boven] + het zelfstandig gebruikt o. van pelliceus [van bont gemaakt], van pellis [huid, pels, vel] (https://etymologiebank.nl/trefwoord/superplie etymologiebank.nl).

Definitie

Licht witlinnen gewaad, tot aan de knieën reikend, met wijde, dikwijls in vouwen geplooide mouwen. Wordt door een geestelijke of een misdienaar gedragen over de soutane of het koorhemd (Van Dale).

Hierarchie

• liturgisch voorwerp
  • liturgisch gewaad
    • superplie

Oorsprong en ontwikkeling

Wanneer het superplie precies verschijnt is moeilijk te achterhalen. De wetten van Eduard de Belijder (1060) hebben het over clerici in surplices die het wijwater dragen. In de 12de en 13de eeuw vindt men eveneens sporen van een linnen camisia die de priesters onder de albe droegen. Uit dezelfde periode dateert de vermelding van linnen hemden die door acolieten of kapelaans worden gedragen.

Het superplie wordt ook door kanunniken gebruikt als koorgewaad.

Typologie

Het superplie is in feite een korte albe van wit linnen met verwijde mouwen. Het is van de rochet te onderscheiden door de wijdte van de mouwen maar ook door het gebruik. Het superplie kan immers worden gedragen door al wie tijdens riten en vieringen een rol speelt in de liturgie, terwijl de rochet voorbehouden is voor geestelijken van de hoogste rang en deel uitmaakt van hun kleding buiten de liturgie.

Normatieve teksten

Verschillende concilies, dat van Basel (1439-1445), van Soissons (1450), van Sens (1528), van Tours (1583), vragen dat het superplie tot halverwege de benen zou reiken (Duret, p. 262).

Beschrijving van het superplie en instructies over de vorm ervan door Carolus Borromeus.

Andere benamingen

Autres langues
FR	surplis
EN	surplice
DE	Chorhemd
IT	cotta (per servizio d'altare)
ES	sobrepelliz

Oude talen
Latijn	termen in het Latijn
Oud- en Middelnederlands	termen in O-MNL

BALaT

De superplieën (1400-1700) in BALaT

Afbeelding van superplieën (1400-1700) in BALaT

De superplieën in de bibliotheek van het KIK

Bibliografische orientatie

• D. Duret (abbé), Mobilier, vases, objets et vêtements liturgiques. Étude historique, 1932, p. 261-262.
• Joël Perrin & Sandra Vasco Rocca (dir.), Thesaurus des objets religieux. Meubles, objets, linges, vêtements et instruments de musique du culte catholique romain. Religions objects of the Catholico Faith. Corredo ecclesiastico di culto cattolico, Paris, Caisse nationale des Monuments historiques, éditions du Patrimoine, 1999, p. 321.