Torenmonstrans

Torenmonstrans, 1520, Leuven, M-Museum Leuven, © KIK, Brussel, cliché X130704

Torenmonstrans, 1ste helft van de 17de eeuw, Sint-Joost-ten-Node, Kerk Sint-Joost, © KIK, Brussel, cliché X137769

Etymologie

xxx

Definitie

Monstrans waarvan het gedeelte dat de hostie zichtbaar maakt, de vorm van een toren heeft.

Hierarchie

• liturgisch voorwerp
  • monstrans
    • torenmonstrans

Oorsprong en ontwikkeling

De torenmonstrans is de eerste vorm die zich ontwikkelt. Het gaat om een slanke architecturale vorm in miniatuur. Aanvankelijk zijn de vormen weliswaar nog eenvoudig, maar de monstransen van het einde van de middeleeuwen vormen complexe gotische (flamboyante) composities die doen denken aan de baldakijnen boven de beelden.

De torenvorm houdt in de moderne tijd stand, met een decoratief repertoire dat herinnert aan de oudheid. De rijzige slanke vorm blijft evenwel behouden. Vanaf het einde van de 16de eeuw dringt echter de cilindermonstrans almaar meer door.

De meeste torenmonstransen zijn cilindermonstransen.

Typologie

De torenmonstrans heeft een (veelal cilindervormige) houder voor de hostie, met daarop een dak of mini-architectuurvorm, het geheel op een voet waarvan de steel voorzien is van een knoop.

Normatieve teksten

Synode XXX :

"Lorem ipsum dolor" Bron: Concilia Germaniae, vol. 3, p. 691.

Andere benamingen

Autres langues
FR	ostensoir-tourelle
EN	tower monstrance
DE	Turmmonstranz
IT	ostensorio architettonico
ES	custodia arquitectónica

Oude talen
Latijn	termen in het Latijn
Oud- en Middelnederlands	termen in O-MNL

BALaT

De torenmonstransen (1400-1700) in BALaT

Afbeelding van torenmonstransen (1400-1700) in BALaT

De torenmonstransen in de bibliotheek van het KIK

Attachement

Torenmonstrans, thesaurus fiche : Laatste wijziging op 4-3-2020.

Bibliografische orientatie

• Glossarium Artis, Faszikel 2, Liturgische geräte, Kreuze une Reliquiare der Christlichen Kirchen - Objets liturgiques, croix et reliquaires des églises chrétiennes, Dokumentationsstelle Tûbingen, Tübingen-Strasbourg, 1972, p. 38.
• Sacraal metaal. Liturgische gebruiksvoorwerpen : betekenis, funktie, evolutie, vorm, tentoonstellingscatalogus, Sint-Truiden, Museum voor religieuze kunst, vol. 1, 1984, p. 15-16 et vol. 2, p. 15.