Difference between revisions of "Superplie"
| (10 intermediate revisions by 2 users not shown) | |||
| Line 1: | Line 1: | ||
| − | [[surplis| | + | [[File:A085793.jpg|300px|thumb|link=http://balat.kikirpa.be/obj/10082959/img/A085793|right|''Superplie'', 18de eeuw, Tillet, Couvent de Beauplateau, © KIK, Brussel, cliché A085793]] |
| + | [[File:M024657.jpg|300px|thumb|link=http://balat.kikirpa.be/obj/31925/img/M024657|right|''Superplie'' over een albe aangetrokken, middel van de 18de eeuw, Nieuwpoort, Kerk Sint-Bernardus[Nieuwpoort-Bad(Nieuwpoort)], © KIK, Brussel, cliché M024657]] | ||
| + | [[File:X002723.jpg|300px|thumb|link=http://balat.kikirpa.be/obj/146731/img/X002723|right|''Superplie'' in ''Rondeel met voorstelling van een priester aan het bidden bij een kruisbeeld'', 16de eeuw, Antwerpen, Maagdenhuismuseum, © KIK, Brussel, cliché X002723]] | ||
| + | |||
| + | == Etymologie == | ||
| + | < ''middeleeuws latijn superpellicium, van super [boven] + het zelfstandig gebruikt o. van pelliceus [van bont gemaakt], van pellis [huid, pels, vel]'' ([https://etymologiebank.nl/trefwoord/superplie etymologiebank.nl]). | ||
| + | |||
| + | == Definitie == | ||
| + | Licht witlinnen gewaad, tot aan de knieën reikend, met wijde, dikwijls in vouwen geplooide mouwen. Wordt door een geestelijke of een misdienaar gedragen over de soutane of het koorhemd (Van Dale). | ||
| + | |||
| + | == Hierarchie== | ||
| + | *[[liturgisch voorwerp]] | ||
| + | **[[liturgisch gewaad]] | ||
| + | ***[[superplie]] | ||
| + | |||
| + | == Oorsprong en ontwikkeling == | ||
| + | Wanneer het superplie precies verschijnt is moeilijk te achterhalen. De wetten van Eduard de Belijder (1060) hebben het over clerici ''in surplices'' die het wijwater dragen. In de 12de en 13de eeuw vindt men eveneens sporen van een linnen ''camisia'' die de priesters onder de [[albe]] droegen. Uit dezelfde periode dateert de vermelding van linnen hemden die door acolieten of kapelaans worden gedragen. | ||
| + | |||
| + | Het superplie wordt ook door kanunniken gebruikt als koorgewaad. | ||
| + | |||
| + | == Typologie == | ||
| + | Het superplie is in feite een korte albe van wit linnen met verwijde mouwen. Het is van de [[rochet (f)|rochet]] te onderscheiden door de wijdte van de mouwen maar ook door het gebruik. Het superplie kan immers worden gedragen door al wie tijdens riten en vieringen een rol speelt in de liturgie, terwijl de rochet voorbehouden is voor geestelijken van de hoogste rang en deel uitmaakt van hun kleding buiten de liturgie. | ||
| + | |||
| + | == Normatieve teksten == | ||
| + | ''Verschillende concilies, dat van Basel (1439-1445), van Soissons (1450), van Sens (1528), van Tours (1583), vragen dat het superplie tot halverwege de benen zou reiken'' (Duret, p. 262). | ||
| + | |||
| + | Beschrijving van het superplie en instructies over de vorm ervan door Carolus Borromeus. | ||
| + | |||
| + | == Andere benamingen == | ||
| + | |||
| + | {| class="wikitable" | ||
| + | !colspan="2"|Autres langues | ||
| + | |- | ||
| + | !scope="row"| FR | ||
| + | |[[surplis]] | ||
| + | |- | ||
| + | !scope="row"| EN | ||
| + | |surplice | ||
| + | |- | ||
| + | !scope="row"| DE | ||
| + | |Chorhemd | ||
| + | |- | ||
| + | !scope="row"| IT | ||
| + | |cotta (per servizio d'altare) | ||
| + | |- | ||
| + | !scope="row"| ES | ||
| + | |sobrepelliz | ||
| + | |- | ||
| + | |} | ||
| + | |||
| + | {| class="wikitable" | ||
| + | !colspan="2"|Oude talen | ||
| + | |- | ||
| + | !scope="row"| Latijn | ||
| + | |''termen in het Latijn'' | ||
| + | |- | ||
| + | !scope="row"| Oud- en Middelnederlands | ||
| + | |''termen in O-MNL'' | ||
| + | |} | ||
| + | |||
| + | == BALaT == | ||
| + | |||
| + | [http://balat.kikirpa.be/results.php?typesearch=advanced&objectname=superplie&period_start=1400&period_end=1700&sort=unsorted De superplieën (1400-1700) in BALaT] | ||
| + | |||
| + | [http://balat.kikirpa.be/results.php?typesearch=advanced&subject=superplie&period_start=1400&period_end=1700&sort=unsorted Afbeelding van superplieën (1400-1700) in BALaT] | ||
| + | |||
| + | [http://balat.kikirpa.be/results_bib.php?typesearch=advanced&filter=all&IDs=superplie&sort=year&sort=yeardesc&limit=24 De superplieën in de bibliotheek van het KIK] | ||
| + | |||
| + | == Bibliografische orientatie == | ||
| + | * D. Duret (abbé), ''Mobilier, vases, objets et vêtements liturgiques. Étude historique'', 1932, p. 261-262. | ||
| + | * Joël Perrin & Sandra Vasco Rocca (dir.), ''Thesaurus des objets religieux. Meubles, objets, linges, vêtements et instruments de musique du culte catholique romain. Religions objects of the Catholico Faith. Corredo ecclesiastico di culto cattolico'', Paris, Caisse nationale des Monuments historiques, éditions du Patrimoine, 1999, p. 321. | ||
Latest revision as of 23:05, 4 February 2022
Contents
Etymologie
< middeleeuws latijn superpellicium, van super [boven] + het zelfstandig gebruikt o. van pelliceus [van bont gemaakt], van pellis [huid, pels, vel] (etymologiebank.nl).
Definitie
Licht witlinnen gewaad, tot aan de knieën reikend, met wijde, dikwijls in vouwen geplooide mouwen. Wordt door een geestelijke of een misdienaar gedragen over de soutane of het koorhemd (Van Dale).
Hierarchie
Oorsprong en ontwikkeling
Wanneer het superplie precies verschijnt is moeilijk te achterhalen. De wetten van Eduard de Belijder (1060) hebben het over clerici in surplices die het wijwater dragen. In de 12de en 13de eeuw vindt men eveneens sporen van een linnen camisia die de priesters onder de albe droegen. Uit dezelfde periode dateert de vermelding van linnen hemden die door acolieten of kapelaans worden gedragen.
Het superplie wordt ook door kanunniken gebruikt als koorgewaad.
Typologie
Het superplie is in feite een korte albe van wit linnen met verwijde mouwen. Het is van de rochet te onderscheiden door de wijdte van de mouwen maar ook door het gebruik. Het superplie kan immers worden gedragen door al wie tijdens riten en vieringen een rol speelt in de liturgie, terwijl de rochet voorbehouden is voor geestelijken van de hoogste rang en deel uitmaakt van hun kleding buiten de liturgie.
Normatieve teksten
Verschillende concilies, dat van Basel (1439-1445), van Soissons (1450), van Sens (1528), van Tours (1583), vragen dat het superplie tot halverwege de benen zou reiken (Duret, p. 262).
Beschrijving van het superplie en instructies over de vorm ervan door Carolus Borromeus.
Andere benamingen
| Autres langues | |
|---|---|
| FR | surplis |
| EN | surplice |
| DE | Chorhemd |
| IT | cotta (per servizio d'altare) |
| ES | sobrepelliz |
| Oude talen | |
|---|---|
| Latijn | termen in het Latijn |
| Oud- en Middelnederlands | termen in O-MNL |
BALaT
De superplieën (1400-1700) in BALaT
Afbeelding van superplieën (1400-1700) in BALaT
De superplieën in de bibliotheek van het KIK
Bibliografische orientatie
- D. Duret (abbé), Mobilier, vases, objets et vêtements liturgiques. Étude historique, 1932, p. 261-262.
- Joël Perrin & Sandra Vasco Rocca (dir.), Thesaurus des objets religieux. Meubles, objets, linges, vêtements et instruments de musique du culte catholique romain. Religions objects of the Catholico Faith. Corredo ecclesiastico di culto cattolico, Paris, Caisse nationale des Monuments historiques, éditions du Patrimoine, 1999, p. 321.
