Lavabodoekje

Lavabodoekje in Robert Campin (copie), Gregoriusmis, olieverf op paneel, 1476-1500, Brussel, Koninklijke Musea voor Schone Kunsten van België, © KIK, Brussel, cliché B126865.

Etymologie

• Lavabo : Latijnse term lavabo, « ik zal wassen ».
• Doek : < oudsaksisch dōk ; < oudhoogduits tuoh ; oudfries dōk, « geweven stof » (etymologiebank.nl).

Definitie

Katoenen of linnen handdoekje dat gebruikt wordt om de handen van de priester af te drogen na het ritueel van de handwassing. Er is ook een lavabodoekje in de sacristie voor en na de mis; het wordt ook gebruikt voor het wassen van de handen.

Hierarchie

• liturgisch voorwerp
  • liturgische doek
    • lavabodoekje

Oorsprong en ontwikkeling

De handen wassen vóór de mis is een gebruik dat teruggaat tot het begin van het christendom.

Typologie

Eenvoudige rechthoekige witte linnen doek (meestal 30cm bij 45cm) soms met een geborduurd kruis aan een kant om het te onderscheiden van de purificatorium.

Andere benamingen

Autres langues
FR	manuterge
EN	manuterge
DE	Lavabotüchlein
IT	manutergio
ES	manutergio

Oude talen
Latijn	manutergium, extersorium

BALaT

De lavabodoekjes (1400-1700) in BALaT

Afbeelding van lavabodoekjes (1400-1700) in BALaT

De lavabodoekjes in de bibliotheek van het KIK

Bibliografische orientatie

• Franz Bock, Geschichte der liturgischen Gewänder des Mittelalters: oder Entstehung und Entwicklung der kirchlichen Ornate und Paramente in Rücksicht auf Stoff, Gewebe, Farbe, Zeichnung, Schnitt und rituelle Bedeutung, vol. 3, Max Cohen, Bonn, 1871, p. 23-34.
• Joël Perrin & Sandra Vasco Rocca (dir.), Thesaurus des objets religieux. Meubles, objets, linges, vêtements et instruments de musique du culte catholique romain. Religions objects of the Catholico Faith. Corredo ecclesiastico di culto cattolico, Paris, Caisse nationale des Monuments historiques, éditions du Patrimoine, 1999, p. 286.